در چند سال اخیر، کشورهای ثروتمند عربی، با پروژه‌های عظیم و پر زرق و برق‌شان، توجهات زیادی را به خود جلب کرده‌اند. از قطری‌ها که با پروژه سافت پاور از سال 2002 شروع به مدرن‌سازی کشورشان کردند تا امارات متحده عربی که طی چند سال، از بیابان، یک کلان‌شهر مدرن به اسم دوبی آفریدند. عربستان سعودی نیز ضلع سوم این کشورهای عربی ثروتمند است که قصد دارد با تقویت زیرساخت‌ها، اقتصادش را از اقتصاد نفتی جدا کند، در واقع آن‌ها به فکر دنیای پس از نفت هستند.

در این بین، پروژه نئوم یکی از برنامه‌های بن سلمان و عربستانی‌ها برای بهبود و تقویت زیرساخت‌ در جهت دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز سال 2030 است. شهری کاملا هوشمند که تمام اشیا قابلیت تولید انرژی دارند و گفته شده است که این شهر، یک شهر بدون سوخت‌های فسیلی است. به طور مثال، قرار است که هیچ اتومبیلی در این شهر وارد نشود. اما ماجرای نئوم به همین چند جمله ختم نمی‌شود.

نئوم یک شهر برنامه‌ریزی شده در استان تبوک در شمال غربی عربستان است که قرار است تا سال‌های آتی قابل سکونت شود. این مکان در شمال دریای سرخ، شرق مصر از طریق تنگه تیران و جنوب اسرائیل و اردن واقع شده‌است. محمد بن سلمان، ولی‌عهد عربستان سعودی در گفتگوی خود با بلومبرگ در اکتبر ۲۰۱۸، اعلام کرده بود که پروژه نیوم در سال ۲۰۲۵ تکمیل خواهد شد و فاز اول آن در حال اتمام است.

هزینه این پروژه ۵۰۰ میلیارد دلار تخمین زده شده‌است. در تاریخ ۲۹ ژانویه ۲۰۱۸، عربستان سعودی از راه اندازی یک شرکت سهامی به نام نیوم با ۵۰۰ میلیارد دلار خبر داد. هدف این شرکت که به‌طور کامل در اختیار داشتن (صندوق سرمایه‌گذاری عمومی، صندوق سرمایه‌داری مستقل و توسعه منطقه اقتصادی نیوم) است. برنامه‌ریزی شده که منابع انرژی این شهر کاملاً از طریق منابع انرژی تجدید پذیر تأمین شود. نظمی النصر مدیرعامل شرکت سهامی نیوم است.

پروژه ایجاد این شهر توسط محمد بن سلمان، ولی‌عهد عربستان سعودی در کنفرانس ابتکار سرمایه‌گذاری آینده در ریاض، در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۷ اعلام شد. وی گفت که این شهر به‌طور مستقل از «چارچوب دولت موجود» با مالیات و نیروی کار خاص خود، قوانین و «سیستم قضایی خودمختار» کار خواهد کرد. مصر در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که به پروژه نیوم کمک می‌کند.

این ابتکار از چشم‌انداز سعودی ۲۰۳۰ شکل گرفت، طرحی که می‌خواهد وابستگی عربستان به نفت را کاهش دهد و اقتصاد آن را متنوع کند و بخش‌های خدمات عمومی را توسعه دهد. طرح‌هایی مثل ایجاد روبات برای انجام وظایفی مانند (امنیت، تدارکات، تحویل خانه، مراقبت از شهر) و شهر تنها با انرژی باد و انرژی خورشیدی می‌باشد. از آنجا که این شهر از ابتدا طراحی و ساخته خواهد شد، نوآوری‌های دیگری در زیرساخت‌ها و تحرک پیشنهاد شده‌است. مرحله اول این پروژه قرار است تا سال ۲۰۲۵ به اتمام برسد.

در جولای سال ۲۰۲۰، شرکت ایر پروداکتز اند کمیکالز ایالات متحده اعلام کرد که بزرگ‌ترین کارخانه هیدروژن سبز جهان را در عربستان سعودی احداث می‌کند. این پروژه ۵ میلیارد دلاری مشترکاً متعلق به شرکتهای Air Air ,ACWA Power و Neom عربستان سعودی خواهد بود.

نئوم تنها یک مکان نیست، بلکه یک طرز فکر و محیطی است که با حذف زیرساخت‌های منسوخ اقتصادی و زیست‌محیطی، راهی جدید برای توسعه آینده جوامع بشری معرفی می‌کند.

شهر نئوم عربستان با مساحت تقریبی ۲۶ هزار کیلومتر‌ مربع در امتداد دریای سرخ و خلیج عقبه، در تقاطع آسیا، اروپا و آفریقا و در امتداد یکی از شلوغ‌ترین شریان‌های اقتصادی جهان قرار دارد؛ جایی که بیش از ۷۰ درصد از جمعیت جهان می‌توانند تنها با یک پرواز تقریباً ۸ ساعته خود را به آنجا برسانند.

آنطور که ولیعهد عربستان می‌‌گوید این منطقه شهری تا سال ۲۰۲۶ میلادی، حدود ۴۵۰ هزار نفر، تا سال ۲۰۳۰ میلادی ۱.۵ تا ۲ میلیون نفر و تا سال ۲۰۴۵ میلادی ۹ میلیون نفر را در خود جای خواهد داد. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، این پروژه بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ میلادی تکمیل خواهد شد.

نئوم عربستان یک نیروگاه منطقه‌ای در تولید و ذخیره آب است که از روش‌های نوینی برای نمک‌زدایی آن استفاده خواهد کرد. خروجی فرآیند نمک زدایی، معمولاً مواد زائد است؛ اما شرکت Enowa به‌عنوان یکی از شرکای اصلی این پروژه، قصد دارد مقدار قابل توجهی از این مواد زائد را به مواد صنعتی با‌ارزش مانند نمک صنعتی، منیزیم و پتاسیم تبدیل کند. علاوه بر این، شبکه توزیع آب NEOM به‌طور کامل به یک زیرساخت اینترنتی پیشرفته آب متصل است و با حذف فاضلاب، آب آشامیدنی با‌کیفیت و آب بازیافتی را در سراسر شبکه توزیع می‌کند. آبیاری هوشمند، تشخیص نشت و نظارت بر کیفیت آب، از دیگر ویژگی‌‌های این سیستم هوشمند است.

در پروژه شهری نئوم عربستان ربات‌ها جزئی از زندگی روزمره انسان‌ها می‌شوند. فرقی نمی‌کند به یک پرستار بچه نیاز داشته باشید یا آشپز و پیک برای رستوران، ربات‌های نئوم همه کار‌های شما را انجام خواهند داد. این ربات‌ها با صرفه‌جویی در زمان و انرژی به ساکنین این شهر هوشمند اجازه می‌دهند تا زمان بیشتر را به استراحت و خلاقیت اختصاص دهند.

از نظافتچی‌ و سرایدار گرفته تا منشی، پرستار بچه، راننده تاکسی، سرباز، امداد‌گر، گارسون‌، پیک‌، کارگر، مقامات انتظامی، و... تنها برخی از شغل‌هایی است که بر عهده ربات‌های این شهر خواهد بود. در آینده انتطار می‌رود شغل‌های حرفه‌‌‌‌ای‌تر و حساس‌تری مانند معلمی و پزشکی هم بر عهده ربات‌ها گذاشته شود. علاوه بر این، ربات‌ها نقش بسیار مهمی در رویداد‌های تجاری و فرهنگی دارند و شرکت‌کنندگان را سرگرم‌ خواهند کرد.

اما شاید این‌ها تنها بعد مثبت این ابرپروژه باشند. هانری لوفور، یکی از بزرگ‌ترین نظریه‌پردازان در حوزه شهر و برنامه‌ریزی شهری، مفهومی به اسم حق به شهر را به وجود آورد. او نسبت به شهرهای تازه‌ساخت و مدرن انتقاداتی جدی وارد کرد. به طور مثال، با توسعه هرچه بیشتر شهری همچون ریو دژانیرو، مردم فاولاها چه خواهند شد؟ این پرسش درمورد شهرهای بزرگ و مدرن دیگری همچون نیویورک و پاریس نیز مطرح می‌شود.

حالا باید از خود پرسید، آیا مردم عادی با درآمد متوسط نیز می‌توانند در این شهر حضور به عمل بیاورند، یا تنها عده‌ای محدود که درآمدی مناسب دارند می‌توانند در این شهر سکونت پیدا کنند.

اما حتی اگر برای این پرسش نیز پاسخ درستی پیدا کنیم، باید از بعد محتوایی هم پروژه نئوم را مورد نقد قرار داد. با پیشرفت هرچه بیشتر تکنولوژی، انسان‌ معاصر با مشکلاتی روحی و محتوایی روبه‌رو شد. شاید لازم باشد برای پی بردن به ریشه این معضل، به تئوری معروف مارتین هایدیگر برگردیم. هایدیگر می‌گوید که انسان‌ها، گیاهان و حیوانات در چاهی از مشکلات قرار دارند و هر روزه با تعداد زیادی از این مسائل روبه‌رو می‌شوند و در واقع، برطرف کردن همین مشکلات تبدیل به نیازهای غریزی انسان شده است.

حالا باید از خود پرسید در شهری همچون نئوم، که نقش ربات‌ها در آن پررنگ‌تر از همیشه است، آیا انسان از شدت بی‌مشکلی، به بیماری‌های روحی مبتلا نمی‌شود؟ آیا دردهای انسان معاصر وارد مرحله جدیدی نمی‌شود؟

با این تفاسیر، باید گفت که نئوم تنها پروژه عربستانی‌ها نیست. آن‌ها در ورزش و علی‌الخصوص فوتبال، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند. از خرید باشگاه نیوکاسل گرفته تا خرید فوق‌ستاره‌‎هایی همچون رونالدو برای باشگاه‌های عربستانی.

اخذ میزبانی رویدادهای مهم ورزشی، دیگر برنامه عربستانی‌ها است. آن‌ها تا به حال، میزبانی مسابقات جام جهانی باشگاه‌ها و جام ملت‌های آسیا سال 2027 را دریافت کرده‌اند و دنبال به دست آوردن میزبانی جام جهانی 2030 با کمک مصر و یونان هم هستند. حتی شنیده‌ها حاکی از این است که سعودی‌ها برای میزبانی المپیک هم برنامه‌ریزی کرده‌اند.

حتی سوپرکاپ ایتالیا و اسپانیا هم هرساله در این کشور برگزار می‌شود.

در سال‌های آینده، بیشتر اسم عربستان را در دنیای ورزش و فوتبال می‌شنویم و باید به حضور پررنگ آن‌ها عادت کنیم؛ اتفاقاتی که در کنار نئوم، سازنده عربستان مدرن هستند. اما سرنوشت این ریخت و پاش‌ها چیست؟ تبدیل شدن به کشوری مدرن و امروزی، یا تنها هدر دادن منابع انسانی و طبیعی؟